ادراک حسی به مثابه راه شناخت از منظر محقق طوسی و شهید مطهری (ره)

حسین احمدی

فلسفه وکلام

کارشناسی ارشد

محمد حسین‌زاده

مجتبی مصباح

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

1389

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

این تحقیق بر آن است تا ادراک حسی را به عنوان راه شناخت از منظر محقق طوسی و شهید مطهری بررسی نماید. مراد از راه شناخت شیوه ای است که برای حصول آگاهی از یک منبع با کمک ابزار متناسب بکار می رود. نظیر ادراک حسی که از طریق آن در مورد جهان محسوس با کمک حواس آگاهی حسی حاصل می شود و نیز مانند ادراک عقلی و ادراک حضوری . دانشمندان در مباحث شناخت‌شناسی رویکردهای متفاوتی، گاه به تفریط و گاه به افراط ، در مورد ادراک حسی در پیش گرفته اند. در این پایان‌نامه تلاش شده است تا دیدگاه محقق طوسی و شهید مطهری در این زمینه ارائه گردد که البته نظر آنان در این باره در ذیل یک موضوع معین و در یک بحث خاص جمع نیست؛ بلکه از مطالب پراکنده و از بین آثار مرتبط استخراج و استنباط شد ه است . لازم به ذکر است آنچه که تحت عنوان مباحث راه شناخت ذکر کرده‌ایم در منابع گوناگون ذیل عنوان ((منبع شناخت)) و یا (( ابزار شناخت)) طرح شده است. در این نوشتار با تفکیک و توضیح این اصطلاحات عنوان ((راه شناخت)) ترجیح یافته است. در فصل اول، ابزار، منبع و راه شناخت متمایز شده اند. سپس با تبیین معنای ادراک حسی از منظر محقق طوسی و شهید مطهری که اعم از حس ظاهر و باطن است، به تشریح جایگاه بحث، پرداخته شده است. در فصل دوم درباره ادراک حس ظاهری و انواع پنجگاه آن و ضروری نبودن انحصار حواس ظاهری در پنج نوع مزبور از دیدگاه این دو محقق بحث می‌شود . در فصل سوم، ویژگی‌های حس باطنی به عنوان نوع دیگر از ادراک حسی بررسی شده است و حس مشترک، خیال، واهمه، حافظه و متصرفه به عنوان قوای حس باطنی از سوی محقق طوسی ذکر و ادراک از طریق حس مشترک و واهمه به عنوان راه‌های شناخت پذیرفته شده‌اند. شهید مطهری درباره قوه واهمه سکوت اختیار کرده و ادراک از طریق حس مشترک و حافظه را از راه‌های شناخت می‌شمرد. در فصل چهارم نقش ادراک حسی در انواع مفاهیم جزئی و کلی و نیز نقش این ادراک در انواع قضایا روشن می‌شود. فصل پنجم با جمع بندی مباحث، نقش ادراک حسی را در معرفت بشری از منظر محقق طوسی و شهید مطهری نشان می‌دهد. واژگان کلیدی : ادراک، ادراک حسی، راه شناخت، ابزار شناخت، منبع شناخت، حس ظاهری، حس باطنی.

1457